زنگ زدگی تانکر آب یکی از مشکلات بزرگ برای دارندگان مخزن، منبع یا تانکر آب فلزی است. تمامی مخازن فلزی دیر یا زود، به مرور زمان و طی استفاده مکرر، با مشکلات خوردگی و زنگ زدگی مواجه می شوند.(حتی مخازن استیل ضد زنگ!). با توجه به اهمیت این موضوع و رسالت مجموعه مخزن آب دات کام در این مقاله در خصوص رفع زنگ زدگی تانکر آب و روش های مقابله با آن توضیحاتی ارائه می دهیم. اما پیش از آن باید با زنگ زدگی و عوامل موثر آن آشنا شد و سپس روش های از بین بردن زنگ زدگی مخزن آب فلزی را بیان کرد.
زنگ زدگی چیست؟
زنگ زدگی یا خوردگی حاصل یک واکنش شیمیایی میان آهن یا فولاد (استیل) با اکسیژن و رطوبت است. در این واکنش، اتم های آهن الکترون های خود را از دست می دهند و با اکسیژن ترکیب شده و اکسید آهن تشکیل می دهند. اکسید آهن در واقع همان زنگ زدگی است و در واقع زنگ زدگی، روند اکسایش آهن است. نباید فراموش کرد که زنگ زدگی تنها یک شکل از خورندگی فلزات است و خورندگی به شکل های مختلف اتفاق می افتد. برای مثال خورندگی فلزات توسط اسید روند متفاوتی با زنگ زدگی دارد. خورندگی و زنگ زدگی هر دو به سازه ضربه می زنند و باعث کاهش چشمگیر طول عمر مفید می شوند.
زنگ زدگی تانکر آب فلزی و اهمیت بالای رفع زنگ زدگی هرچه سریعتر آن
زنگ زدگی تانکر آب فلزی نیز به دلیل فلزی بودن بدنه تانکر اتفاق می افتد. موضوع مهم این است که تشخیص خوردگی و زنگ زدگی لایه بیرونی مخزن فلزی ساده تر است چرا که این مشکلات، شکل ظاهری مخزن را تغییر می دهند. ریزش رنگ، تغییر رنگ، تشکیل لایه زنگ زدگی یا سوراخ شدن دیواره خیلی زود توجه را به خود جلب می کند. اما موضوعی که بسیاری از افراد به آن توجه نمی کنند بحث خوردگی یا زنگ زدگی لایه دیواره داخلی مخزن است.
خوردگی دیواره داخلی مخزن آب، حتی از خوردگی دیواره بیرونی هم خطرناک است چرا که از طرفی به خود مخزن و دیگر تاسیسات (مثل لوله ها و اتصالات) آسیب بیشتری می زند و از طرف دیگر سلامتی مصرف کنندگان را به خطر جدی می اندازد.
عوامل مختلفی بر زود یا دیر خورده شدن و زنگ زدن مخزن تاثیرگذار هستند. خبر خوب این است که می توانیم برخی از این عوامل را کنترل کنیم و از این طریق خوردگی مخزن را عقب بیاندازیم. حتی اگر مخزن شما زنگ زده یا دچار خوردگی شده است هم کاملا ناامید نشوید! در خیلی موارد نیاز به تعویض مخزن نیست می توان آن را تعمیر کرد.
تصویر از زنگ زدگی تانکر آب فلزی
در این مقاله در مورد خطرات خوردگی و زنگ زدگی مخزن یا تانکر فلزی، دلایل این اتفاق، روش های پیشگیری و رفع آن صحبت کرده ایم. همچنین اگر از زنگ زدگی مخازن فلزی خسته شده اید و یا این زنگ زدگی می تواند مخاطرات جدی برای شما به وجود آورند و فاکتور قیمت پایین نیز برای شما مهم است پیشنهاد می کنیم سراغ مخزن آب پلی اتیلن (تانکر آب پلاستیکی) بروید. زیرا در برابر خوردگی و زنگ زدگی مقاوم هستن و مزایای دیگری نیز دارند. برای آشنایی بیشتر با مخزن، منبع یا تانکر پلاستیکی تولید شده از پلی اتیلن می توانید به صفحه ………… مراجعه نمایید.
آیا مخزن من زنگ زده است؟ روش های بررسی مخزن برای زنگ زدگی
تشخیص به موقع خوردگی و زنگ زدگی مخزن یا تانکر اهمیت بالایی دارد چرا که می توانید قبل از اینکه کار به تعویض مخزن بکشد، مشکل را برطرف کنید. برای بررسی خوردگی یا زنگ زدگی مخزن فلزی کافیست تا مراحل زیر را دنبال کنید.
- دیواره های مخزن را بررسی کنید
برای انجام این کار نیاز به هیچ وسیله ای نیست و تنها لازم است تا با دقت دیواره های مخزن را نگاه کنید. دنبال نشانه های زنگ زدگی و خوردگی بگردید. زنگ زدگی با تغییر رنگ بدنه مخزن به رنگ قرمز یا قهوه ای همراه است. کنج ها و خط جوش مخزن محلی است که در خیلی موارد زنگ زدگی از آن آغاز می شود، پس با دقت بیشتری کنج و خط جوش را بررسی کنید.
- اتصالات و فیتینگ ها را بررسی کنید
اتصالات و فیتینگ ها را برای پیدا کردن نشانه های خوردگی بررسی کنید. اگر مخزن زنگ زده باشد، آب داخل مخزن نیز حاوی مقادیری آهن . زنگ آهن است. پس اگر اتصالات و فیتینگ ورودی، خروجی و شناور مخزن شما برنجی باشد آن ها نیز زنگ می زنند.
- کیفیت آب را بررسی کنید
زنگ زدگی مخزن باعث تغییر رنگ، مزه و بوی آب ذخیره شده می شود. در این حالت رنگ آب متمایل به زرد، قهوه ای و قرمز می شود. همچنین آب در کنار بوی نامطبوع، مزه آهن می گیرد که نوشیدنش را ناخوشایند می کند.
- شیر های آب در واحد را بررسی کنید
در صورت زنگ زدگی مخزن و افت کیفیت آب ذخیره شده، تمامی خروجی های آب می توانند زنگ بزنند. بنابراین شیر آب آشپزخانه، حمام و دستشویی را برای نشانه های زنگ زدگی بررسی کنید.
مراحل گفته شده را طی کنید. اگر به یک یا چند مورد برخوردید احتمال زنگ زدگی مخزن شما بالاست. البته مشکل می تواند از منشا آب باشد؛ یعنی از اول آب با مقادیر بیش از حد آهن وارد مخزن شود. در ادامه دیگر نشانه های زنگ زدگی مخزن آب را چک کنید تا وجود مشکل مطمئن شوید.
- وجود رسوبات و ذرات معلق بیش از اندازه در آب می تواند نشانه زنگ زدگی منبع یا تانکر آب باشد.
- نشتی و چکه چکه کردن آب از مخزن یکی از نشانه ها خوردگی در مخزن یا تانکر فلزی است. خصوصا بروز زنگ زدگی در خط جوش تانکر فلزی می تواند باعث نشتی آب شود.
- خوردگی شدید باعث ضعیف شدن دیواره های مخزن و نهایتا تغییر شکل آن ها می شود. اگر شاهد هرگونه تغییر در شکل دیواره های مخزن مثل فرورفتگی، شکم دادن و بیرون آمدگی دیواره ها شدید به دنبال دیگر نشانه های نیز بگردید!
- زنگ زدگی به مرور زمان باعث ایجاد رسوبات در مسیر حرکت آب از مخزن به واحد ها می شود که این موضوع جریان و فشار آب را کاهش می دهد.
رفع زنگ زدگی تانکر آب فلزی (منبع یا مخزن آهنی یا فلزی)
برای رفع زنگ زدگی پیشنهاد اول ما این است که ابتدا عواملی که باعث زنگ زدگی و خوردگی می شوند تا جای ممکن کاهش داد و اصطلاحاً اقدام به پیش گیری از زنگ زدگی تانکر آب کرد و سپس اگر زنگ زدگی اتفاق افتاد با روش هایی که در ادامه بیان می کنیم اقدام به رفع زنگ زدگی نمایید. ابتدا مورد اول یعنی کاهش عوامل موثر بر زنگ زدگی مخزن، منبع یا تانکر آب فلزی را بیان می کنیم.
چه عواملی باعث زنگ زدگی و خوردگی مخزن فلزی می شود؟
عوامل مختلف محیطی، شرایط آب و هوایی، ماده ذخیره شده، کیفیت مخزن بر روند و سرعت خوردگی مخزن فلزی تاثیر می گذارد. در بیشتر موارد ترکیب دو یا چند عامل باعث بدتر شدن اوضاع و سریع تر پخش شده زنگ زدگی می شود.
- رطوبت، خصوصا رطوبت بالای % 60
- وجود سدیم کلراید یا همان نمک در آب و هوا
- نصب مخزن در محیط خیس و نمناک یا خیس ماندن مخزن برای مدت طولانی
- تغییرات دما، سرد و گرم شدن مکرر مخزن
- ذخیره اسید و مواد شیمیایی خورنده؛ وجود گوگرد در اسید یا ماده شیمیایی سرعت و نفوذ خورندگی را چند برابر می کند.
- ذخیره سازی مواد خوراکی و مایعات اسیدی مانند گوجه فرنگی یا آبمیوه ها
- ذخیره سازی مواد شیمیایی مثل آهک، کلر، کود مایع و …
در صورتی که هر یک از موارد فوق حذف شوند و یا حداقل تلاش شود کاهش پیدا کند در نتیجه احتمال زنگ زدگی کاهش و یا زمان زنگ زدگی مخزن ، منبع یا تانکر آب فلزی افزایش پیدا می کند.
تاثیرات زنگ زدگی مخزن بر سلامت مصرف کنندگان
تا زمانی که آب ذخیره شده داخل مخزن تنها برای مصارفی همچون آبیاری باغات و زمین کشاورزی استفاده شود، زنگ زدن مخزن تنها آسیب مالی به دنبال خواهد داشت. اما اگر آب داخل مخزن فلزی برای مصارف بهداشتی مثل شرب، حمام کردن یا پخت و پز استفاده شود، زنگ زدگی مخزن در کنار آسیب مالی، سلامت افرادی که از آن استفاده می کنند را نیز به خطر می اندازد. همانطور که گفتیم مخزن فلزی معمولا آلیاژی از چند فلز است. با از بین رفتن لایه محافظتی روی، فلز های آلیاژ وارد آب شده و در صورت آشامیدن آب مواد مضر وارد بدن فرد می شود.
پیش گیری از زنگ زدگی تانکر آب + راه های جلوگیری از زنگ زدگی تانکر یا مخزن فلزی
همه می دانیم که زنگ زدگی مخزن فلزی می تواند هزینه های سنگین روی دست بگذارد. برای همین جلوگیری از زنگ زدگی اهمیت بالایی دارد. در ادامه راه های جلوگیری از زنگ زدگی را آورده ایم تا درگیر دردسر های زنگ زدگی نشوید !
- دما و رطوبت را کنترل کنید : دما و رطوبت روند زنگ زدگی را تسریع می کند. با عایق سازی مخزن یا تهویه مناسب (نصب دستگاه تهویه یا نصب رطوبت گیر) می توانید دما و رطوبت را کنترل کنید.
- از میله آند استفاده کنید : میله آند که معمولا از جنس منیزیم یا آلومینیوم است زودتر از بدنه مخزن زنگ می زند. تنها کافیست تا میله آند را داخل مخزن قرار دهید. فراموش نکنید که برای حفظ کارایی این روش، میله آند باید به طور دوره ای تعویض شود.
- از حفاظت کاتدی استفاده کنید : حفاظت کاتدی دیگر روش کارآمد است اما به علت نیاز به تجهیزات معمولا در پروژه های صنعتی بزرگ یا سازه های زیرزمینی و زیر دریا استفاده می شود. در این روش تلاش می شود تا جریان الکتریکی (الکترون‌‌های اضافه) به سطح فلز انتقال داده شود.
- از راکد ماندن آب جلوگیری کنید : آب راکد فضای مناسب را برای رشد انواع باکتری فراهم می کند. اسیدی شدن محیط و باکتری ها زنگ زدگی را تسریع می کنند بنابراین بهتر است آب در جریان باشد.
رفع زنگ زدگی و از بین بردن زنگ زدگی تانکر آب فلزی
پس از زنگ زدگی تانکر یا مخزن فلزی باید یک ارزیابی داشته باشید تا مشخص شود نیاز به تعویض مخزن است یا می توان آن را تعمیر کرد. اگر مخزن قابل تعمیر باشد، روش های زیادی برای انجام آن وجود دارد. در جدول زیر روشهای کارآمد زنگ بری مخزن گالوانیزه را می بینید.
| روش زنگ بری | نحوه انجام | نقاط قوت و ضعف |
| سندبلاست | دانه های ساینده طبیعی مثل شن و ماسه توسط هوای فشرده و پر فشار به سطح زنگ زده پرتاب می شوند | قوت: کارآمدی بالا سرعت بالا ضعف: احتمال آسیب زدن به دیواره مخزن گرد و غبار زیاد و آلودگی محیطی |
| شات بلاست | این روش شباهت زیادی به سندبلاست دارد. با این تفاوت که در اینجا ساچمه های آهنی یا فولادی به سطح زنگ زده پرتاب می شوند | قوت: کارآمدی بالا سرعت بالا عدم آلودگی محیطی ضعف: احتمال آسیب زدن به دیواره مخزن ایجاد سر و صدا |
| واترجت | در روش واترجت، از جریان آب فشار قوی برای رفع زنگ زدگی استفاده می شود | قوت: صرفه اقتصادی دقت و کنترل بالا عدم آلودگی محیطی ضعف: سرعت پایین عدم زنگ بری در موارد شدید |
| اسیدشویی | اسیدشویی بر عکس روش های قبلی فیزیکی نیست بلکه طی فرآیند شیمیایی، زنگ بری فلزات صورت می گیرد. فلز به طور کامل داخل اسید زنگ بر، مثل اسید اگزالیک، قرار می گیرد. | قوت: کارآمد ضعف: زمان بر پریدن رنگ سطح خطر کار با اسید |
| استفاده از برس | یک روش ساده و کاملا دستی. همانطور که از اسم روش پیداست، سطح زنگ زده با برس سابیده می شود. | قوت : بدون نیاز به صرف هزینه تجهیزات و متخصص در دسترس بودن ضعف: کارآمدی پایین نامناسب برای زنگ بری در مقیاس بزرگ |
| ترکیبات خانگی | در مراحل اولیه زنگ زدگی می توانید از ترکیبات خانگی استفاده کنید. مخلوط جوش شیرین و آب، سرکه و آب، آب لیمو و … را مثل پماد روی سطح زنگ زده بگذارید. بعد از چند ساعت با دستمال سطح پاک می شود. | قوت : بدون نیاز به صرف هزینه تجهیزات و متخصص استفاده از مواد در دسترس ضعف: کارآمدی پایین نامناسب برای زنگ بری در مقیاس بزرگ |
آیا می توان از مخزن گالوانیزه فلزی برای ذخیره اسید ها و دیگر مواد شیمیایی استفاده کرد؟
ذخیره سازی اسید ها و دیگر مواد شیمیایی خورنده مثل سولفوریک اسید یا هیدروکلریک اسید در مخزن گالوانیزه به هیچ عنوان پیشنهاد نمی شود. اسید های خورنده خیلی سریع لایه پوششی روی را از بین می برند و بعد نوبت به دیواره های مخزن می رسد. از بین رفتن لایه روی، دو نتیجه دارد. فلز های موجود در دیواره های مخزن با اسید ترکیب شده و در واقع اسید را ناخالص می کنند. از طرف دیگر دیواره مخزن بدون پوشش محافظتی خیلی زود از بین رفته و سوراخ می شود. اسید های خورنده یون هیدروژن آزاد می کنند. یون های هیدروژن در مرحله بعدی با فلز روی واکنش می دهند و باعث آزادسازی یون روی می شود. از بین رفتن لایه روی باعث می شود تا بدنه مخزن توسط اسید خورده شود. نشتی اسید از مخزن می تواند تلفات سنگینی به نفرات و تاسیسات وارد کند.
اگر قصد ذخیره سازی امن اسید ها را دارید باید مخزن را از جنسی انتخاب کنید که خاصیت ضد خورندگی داشته باشد و با مواد شیمیایی سازگار باشد. مخزن استینلس استیل بهترین مخزن فلزی و مخزن پلی اتیلن بهترین مخزن پلاستیکی برای ذخیره سازی طولانی و امن اسید ها و مواد شیمیایی است.
انواع مخزن فلزی
مخزن فلزی، تانکر فلزی، مخزن یا تانکر آهنی را زیاد شنیده ایم. اما در واقع مخزن فلزی یک مخزن مشخص نیست بلکه گروهی از مخازن هستند که جنس بدنه آن ها یک نوع فلز یا آلیاژ است. جنس بدنه می تواند آهن، مس، استیل، آلومینیوم یا ترکیبی از این فلزات باشد. در بازار امروز مخازن قدیمی تر با بدنه مسی و آلومینیومی کمتر دیده می شوند و بخش بزرگ بازار مخزن فلزی متعلق به مخزن استنلس استیل و مخزن گالوانیزه است. از بین این دو مخزن، مخزن استنلس استیل یا استیل ضد زنگ مقاومت بالایی در برابر خوردگی و زنگ زدگی دارد. اما قیمت تمام شده بسیار بالا در کنار هزینه های نگهداری زیاد باعث شده تا از این مخازن تنها در مصارف صنعتی استفاده شود و در بخش خانگی به صرفه نباشد. بنابراین تقریبا تمامی مخازن فلزی استفاده شده در خانه و آپارتمان مسکونی، باغ و ویلای شخصی از نوع دوم یعنی مخزن فلزی گالوانیزه است؛ مخزنی که مقاومت پایینی نسبت به خوردگی و زنگ زدگی دارد. از مخزن گالوانیزه برای ذخیره ماده ای به جز آب هم کم استفاده می شود چرا که این مخزن بر خلاف مخزن استنلس استیل، توان ذخیره سازی بسیاری از اسید ها و مواد شیمیایی را ندارد.
مخزن فلزی گالوانیزه چیست؟
مخزن فلزی گالوانیزه، تانکر گالوانیزه یا منبع گالوانیزه، مخزنی است که از جوش دادن ورق های فولاد ساخته شده است و سپس با یک لایه محافظ که اغلب از جنس روی است پوشانده می شود. فولاد آلیاژی از آهن است که به خاطر هزینه تولید نسبتا پایین در صنعت های گوناگونی مورد استفاده قرار می گیرد. فرآیند گالوانیزه کردن، یا همان پوشاندن مخزن با لایه محافظتی از جنس روی، به منظور افزایش مقاومت مخزن فلزی در مقابل خوردگی و زنگ زدگی انجام می شود.
تاثیر پوشش های محافظتی بر مقاومت مخزن فلزی چقدر است؟
برای لایه پوشش محافظتی مخزن فلزی از موادی مثل روی، اپوکسی، انواع رنگ آکریلیک استفاده می شود. تمامی موارد گفته شده تا حدودی مقاومت مخزن مقابل خوردگی و زنگ زدگی را افزایش می دهند اما کارآمد بودن و به صرفه بودنشان به چند عامل بستگی دارد. مرغوب بودن یا نبودن ماده پوششی، ضخامت لایه پوششی، شرایط آب و هوایی، ماده ذخیره شده، میزان رسیدگی به مخزن و … همه از این عوامل هستند. ضعف بزرگ استفاده از لایه پوششی این است که قسمت هایی از لایه محافظ به مرور زمان و بر اثر استفاده از بین می رود و بدنه مخزن در معرض خطر خوردگی و زنگ زدگی قرار می گیرد. اگر از بین رفتن لایه پوششی محافظتی به موقع تشخیص داده شود، مخزن در حدی خورده نمی شود که نیاز به تعویض داشته باشد. بلکه در این موقع لایه محافظتی مجدد اعمال می شود. بازسازی لایه محافظتی نیازمند صرف هزینه و انرژی است اما مهم تر از آن، تا پایان عملیات بازسازی، مخزن بلا استفاده می شود و نمی توان از آن برای ذخیره سازی استفاده کرد. از میان روش های گفته شده، رنگ زدن مخزن کمترین ویژگی محافظتی را دارد. در طرف دیگر پوشش روی یا گرد روی بیشترین ویژگی محافظتی را دارد چرا که به چند شکل مختلف مانع زنگ زدگی می شود. لایه پوششی روی در قدم اول مانع از تماس مستقیم آب و اکسیژن با فولاد می شود. اما پس از مدتی، لایه روی خراشیده می شود و آب و اکسیژن از همین محل خراش با فولاد در معرض تماس قرار می گیرند. در این قسمت نوبت به محافظت کاتدی می رسد. روی با اعمال یک جریان الکتریکی خارجی یکسو، سرعت روند خوردگی فلزات را کاهش می دهد. فراموش نکنید که لایه محافظتی روی تنها می تواند سرعت خوردگی و زنگ زدگی را کاهش دهد، اما نمی تواند روند خوردگی را متوقف کند یا آن را از بین ببرد. بنابراین اگر مخزن یا تانکر فلزی شما دچار خوردگی شد، در سریع ترین زمان ممکن و با استفاده از یکی از روش های حذف خوردگی و زنگ بری مخزن را تعمیر کنید.
https://galvanizeit.org/knowledgebase/article/corrosive-chemicals-and-galvanizing
https://tankliners.com.au/preventing-corrosion-in-water-storage-tanks/
https://www.mass.gov/info-details/copper-in-drinking-water
https://www.linkedin.com/pulse/rust-corrosion-oxidisation-treatment-daniel-aspey
https://www.coldwaterstorage.co.uk/blog/do-water-tanks-corrode/
