کاهش PH خاک و کاهش شوری با نصب مخزن اسید سولفوریک در باغات و مزارع

   نصب مخازن اسید سولفوریک پلاستونیک در باغات و مزارع کمک می کند تا به کمک اضافه نمودن این اسید ارزان قیمت به سیستم آبیاری در خارج از فصل کشت هم بار شوری رسوب کرده از فصل کشت قبلی و هم PH  خاک را کاهش داد و همچنین گوگرد به خاک اضافه نمود. یکی از مشکلات رایج در استفاده از آبهای زیر زمینی افزایش شوری و PH خاک است. رسوب بیش از حد نمکهای قلیایی خاکی مانند اکسید کلسیم و اکسید منیزیم ( همان سختی موجود در آب چاه ) در خاک به دلیل آبیاری با آبهای دارای سختی بالا به مرور موجب ناتوانی ریشه در چذب مواد مورد نیاز گیاه می شود. رسوب این نمکها همچنین موجب افزایش PH خاک و قلیایی شدن بیش از حد آن می گردد. لارم به ذکر است جذب مواد معدنی ضروری کافی در خاک قلیایی برای بسیاری از گیاهان کار دشواری است.

 مهمترین نکات برای نصب مخازن پلی اتیلنی ذخیره اسید سولفوریک در باغات و مزارع:

  * چگالی اسید سولفوریک غلیظ تقریبا دو برابر آب است. به همین دلیل زیر سازی درست مخزن از اهمیت بیشتری برخوردار است. یک مخزن 10 هزار لیتری پلاستونیک حاوی اسید سولفوریک غلیظ قریب به 20 تن مایع را داخل خود نگه می دارد. حنمی باید سطحی که مخزن روی آن نصب می شود کاملا صاف و تراز باشد و همچنین عاری از هر گونه قلوه سنگ . کف محل نصب را با 10 سانت بتن مگر کاملا تراز لیسه کشی نمایید  همچنین می توانید کمک ماسه بادی یا ماسه یا خاک رس با دانه یندی بسیار ریز لایه ای به ضخامت 20 سانتمتر به صورت تراز روی زمین آماده کنید. قبل از نصب سطح را کاملا بکوبید.

 * اگر از مخزنی غیر از مستر تانک ( Master Tank ) پلاستونیک برای ذخیره این اسید معدنی استفاده می کنید علاوه بر اطمینان از استحکام دیواره های مخزن ، حتمی دقت کنید که فیتینگ آن پلی اتیلنی یا از جنس PVC باشد.

* اگر به هر دلیلی مثل برخورد ماشین یا تراکتور مخزن آسیب دید باید اسید نشت کرده موجب آسیب به تاسیساتی که در پایین دست مخزن هستند نشود. بنابراین موقع نصب این مسایل را رعایت فرمایید. بهتر است مکانی که مخزن نصب می شود در پایین دست تاسیسات و ساختمان یا استخر باشد.

  همانگونه که عنوان شد برای برای کاهش PH  و در عین حال کاهش بار شوری خاک از نمکهای قلیایی ، آبیاری در فصل زمستان با آبی که مقدار مشخصی اسید سولفوریک ذخیره شده در مخازن پلی اتیلنی به آن اضافه می شود بسیار راهگشاست.

برای مشاهده اطلاعات بیشتر در خصوص مخازن ذخیره اسید پلاستونیک کلیک نمایید

در ادامه با توضیحات فنی شما را بیشتر با مبحث PH  خاک آشنا می کنیم:

   PH خاک
خاک به صورت طبیعی یا اسیدی است یا قلیایی. برای مشخص شدن این موضوع از معیاری به نام PH استفاده می کنیم. تنظیم بودن PH خاک زمین کشاورزی و یا باغات برای حفظ سلامت گیاهان بسیار مهم بوده و به رشد بهتر آن ها کمک می کند.

منظورمان از PH  چیست؟
همانطور که در بالا نیز به آن اشاره کردیم، PH  معیار سنجش اسیدی و یا قلیایی بودن خاک است. اما PH دقیقا چه چیزی را اندازه گیری می کند؟ PH در واقع غلظت یون هیدروژن موجود در خاک را به ما نشان می دهد. از آنجایی که میزان غلظت یون هیدروژن موجود در خاک بازه گسترده ای دارد، بعد از محاسبه میزان دقیق غلظت، از یک مقیاس لگاریتمی به نام PH برای نشان دادن آن استفاده میشود. این مقیاس از 1 شروع شده و تا 14 ادامه دارد و همچنین ترکیب معکوسی دارد؛ به این شکل که هرچه به 14 نزدیک تر شویم در واقع میزان غلظت یون هیدروژن در خاک کمتر است و هرچه به 1 نزدیک تر شویم غلظت یون هیدروژن بالاتر است. به طور معمول میزان PH  خاک بین 3.5 و 10 متغیر است. PH طبیعی خاک در مناطقی که میانگین بارش سالانه آن ها بالاست معمولا بین 5 تا 7 و در مناطق خشک و کم باران بین 6.5 تا 9 تغییر می کند. پس از محاسبه میزان دقیق PH خاک از جدول زیر برای تعیین نوع خاک استفاده می شود.

چه عواملی بر میزان PH خاک تاثیر می گذارند؟

    عوامل محیطی بسیاری در تعیین میزان PH خاک تاثیرگذار هستند. با این وجود می توان گفت اصلی ترین عامل سنگی است که خاک از آن بوجود آمده است. سنگ های قلیایی به خاک قلیایی تبدیل شده و سنگ های اسیدی نیز به خاک اسیدی تبدیل می شوند. بارش باران دومین عامل موثر در تعیین میزان PH خاک است. آب باران با حرکت میان خاک مواد مغذی چون کلسیم و منگزیم را می شوید . در ادامه عناصر اسیدی مثل آلومینیوم و آهن جای آن ها را در خاک می گیرند. دقیقا به همین دلیل است که خاک مناطقی که میانگین بارش باران در آن ها بالاست معمولا اسیدی هستند و در نقطه مقابل خاک مناطق خشک و بیابانی عموما قلیایی هستند. برخی از فعالیت های انسانی نیز – مانند شیوه های مختلف مدیریت خاک در کشاورزی- در این فرآیند تاثیرگذار هستند.  استفاده از کود های شیمیایی که دارای مقادیری آمونیوم و یا اوره هستند اسیدی شدن خاک را سرعت می بخشند. همچنین تجزیه مواد ارگانیک نیز باعث پایین آمدن PH خاک و اسیدی شدن آن می شود. همچنین شرایط آب و هوایی، توپوگرافی، زمان، پوشش گیاهی و … از دیگر عوامل تعیین PH خاک هستند؛ برای مثال با مرور زمان معمولا از PH  خاک کاسته شده و خاک به سمت اسیدی شدن پیش می رود.

تاثیرات PH خاک در رشد

بطور کلی مواد مغذی مورد نیاز گیاهان برای رشد به 3 دسته تقسیم می شوند؛ اولیه، ثانویه و ریز مغذی ها[1]. نیتروژن (N)، فسفر (P) و پتاسیم (K) مواد مغذی اولیه هستند که وجودشان در مقادیر بالایی برای رشد گیاه ضروری است. کلسیم (Ca)، منیزیم (Mg)، و سولفور (S) مواد مغذی ثانویه هستند که وجودشان برای رشد گیاهان ضروری است اما نسبت به مواد مغذیه اولیه در مقادیر کم تری مورد نیاز هستند. دو عنصر زینک (Zn) و منگنز (Mn) نیز از معروفترین ریز مغذی ها هستند که وجودشان در مقادیر بسیار کم برای رشد گیاه مفید است. بیشتر کمبود های مرتبط با مواد مغذی ثانویه و ریز مغذی ها به راحتی برطرف می شوند اما رفع مشکل کمبود مواد مغذی اولیه در خاک زمان بر تر و پر هزینه تر است.
میزان PH خاک تاثیر مستقیمی بر مقدار مواد مغذی و همچنین مواد شیمیایی محلول در خاک دارد؛ و این یعنی تاثیر مستقیم بر در دسترس بودن مواد مغذی برای رشد گیاهان. برخی از مواد مغذی بیشتر در خاک اسیدی و برخی دیگر بیشتر در خاک قلیایی یافت می شوند. همچنین بیشتر مواد مغذی معدنی در خاک خنثی به اندازه کافی وجود دارند.

برای درک بهتر تاثیرات تنظیم نبودن PH خاک بر روند رشد گیاهان، بهتر است خاک اسیدی را از خاک قلیایی جدا کرده و هر کدام را به طور مجزا بررسی کنیم.

خاک اسیدی؛ پایین بودن PH خاک
بسیاری از محصولات در خاک اسیدی به بهترین نحو ممکن رشد می کنند اما با ادامه روند کاهش PH، خاک بیش از حد اسیدی می شود که مشکل ساز است. بیش از حد پایین آمدن میزان PH خاک منجر به از بین رفتن تعادل مناسب میان مواد مغذی محلول در خاک می شود. هر چه خاک اسیدی تر شود، مواد مغذی در خاک نیز نامتعادل تر می شود. با ادامه این روند، مقدار برخی از مواد مغذی خاک به پایین تر از حد مورد نیاز گیاهان می رسد و از طرفی دیگر مقادیر برخی مواد مغذی دیگر به قدری زیاد می شوند که به مقادیر سمی می رسند. در هر دو صورت روند رشد و سلامت گیاه آسیب می بینند. میزان جذب آب و سرعت گردش آن در گیاهان نیز با پایین آمدن PH خاک کاهش می یابد؛ برخی گیاهان در جذب کربن دی اکسید نیز دچار مشکل می شوند که تاثیر منفی بر روی میزان کلروفیل موجود در برگ گیاهان دارد. به طور کلی مشکلات خاک اسیدی عبارتند از؛

• کمبود کلسیم
• کمبود منیزیم
• کمبود فسفر
• کمبود پتاسیم
• کمبود مولیبدنوم
• سمیت آلومینیوم
• سمیت منگنز
• جذب مقادیر ناکافی آب و کربن دی اکسید

بهترین روش برای تشخیص اسیدی شدن بیش از حد خاک گیاهان و محصولات کشاورزی، اندازه گیری دقیق PH خاک است اما با این وجود برخی نشانه های فیزیکی می توانند نشانگر این مشکل باشند. کمبود مواد مغذی در خاک اسیدی به شکل های مختلفی خود را نشان می دهد؛ کمبود فسفر سرعت رشد محصولات را به طور محسوسی کاهش می دهد و رنگ برگ گیاهان را تیره، آبی-سبز و یا حتی بنفش می سازد. کمبود پتاسیم باعث بروز کلروز در گیاهان می شود. با بروز کلروز، برگ کلروفیل کافی تولید نمی کند و در نتیجه رنگ سبز خود را یا به طور کامل از دست می دهد و یا روی برگ لکه می افتد. کمبود منگنز باعث زرد رنگ شدن برگ گیاه به صورت مخطط و یا خال خال می شود. کمبود کلسیم نوک برگ گیاهان را به شکل سوخته در می آورد و همچنین باعث بروز کلروز می شود در حالی که با کمبود مولیبدنوم برگ ها ضخیم می شوند. اگر PH خاک از 5.5 هم پایین تر بیاید، مقادیر سمی آلومینیوم و منگنز نیز به معادله اضافه می شوند. مقادیر سمی آلومینیوم باعث توقف رشد محصول و همچنین توقف ریشه دوانی آن می شود. مقادیر سمی منگنز نه تنها بر روند رشد محصول تاثیر منفی می گذارد بلکه باعث ایجاد سوراخ هایی با لبه های غالبا زرد در سطح برگ ها نیز می شود. نشانه های فیزیکی حاکی از کمبود مواد مغذی در خاک اسیدی را می توان به طور زیر خلاصه کرد:

• توقف رشد
• توقف ریشه دوانی
• لکه های قهوه ای بر روی برگ
• تیره شدن برگ ها
• رنگ زرد، قرمز، برنزی، بنفش بر روی برگ ها
• بافت مردگی
• پوسیدگی گلگاه
• سوختگی نوک برگ
• کلروز ( به شکلی که رگبرگ ها سبز باقی می مانند اما قسمت های دیگر برگ بی رنگ می شوند)

خاک قلیایی؛ بالا بودن PH خاک
خاک قلیایی بهترین نوع خاک برای کاشت برخی محصولات به حساب می آید اما با بالا رفتن بیش از حد PH خاک، خاک قلیایی به خاک سدیمی تبدیل می شود که هم بر بافت خاک و هم بر روند رشد گیاه تاثیر منفی می گذارد. قلیایی شدن بیش از اندازه خاک منجر به بروز کمبود مواد مغذی اولیه و اساسی مانند آهن، زینک، مس و منگنز می شود؛ آهن و کلسیم با بالا رفتن PH رسوب می کنند و در نتیجه گیاه نمی تواند از آن ها استفاده کند. دیگر مشکل رایج، بروز مشکلات مرتبط با مورفولوژی (ریخت شناسی) ریشه گیاهان است. همچنین در خاک سدیمی (PH بالای 8.5 )، مقادیر سدیم در خاک به حدی می رسد که خاک عملا غیر قابل نفوذ شده و عملیات جذب آب را انجام نمی دهد. نامتعادل بودن مواد مغذی در خاک قلیایی را نیز می توان از برخی نشانه های فیزیکی حدس زد. این نشانه ها عبارتند از؛

• کلروز میان رگبرگی در برگ گیاهان
• پوسیدگی گلگاه
• لکه های قهوه ای بر روی برگ ها

*  از آنجایی که برخی نشانه های فیزیکی پایین بودن و یا بالا بودن PH خاک با یکدیگر یکسان هستند، بهتر است برای کسب اطمینان میزان دقیق PH را اندازه گیری کرد.

چگونه PH خاک زمین کشاورزی، باغ، و یا باغچه خود را اندازه گیری کنیم؟

دستگاه های پی اچ سنج ( یا همان پی اچ متر) بسیاری در بازار وجود دارند که از مدل های ساده و ارزان قیمت شروع شده و تا مدل های پیچیده تر و گران تر نیز ادامه پیدا می کنند که می توانند PH حدودی خاک زمین کشاورزی و یا باغ را اندازه گیری کنند. حال اگر به هر دلیل قصد تهیه و استفاده از این دستگاه ها را نداشته باشید، می توانید خودتان با استفاده از روش های خانگی، به طور تقریبی از PH خاک مطلع شوید؛ به این شکل که اسیدی یا قلیایی بودن خاک را مشخص کنید. برای انجام این کار تنها کافی است که دستورالعمل زیر را قدم به قدم دنبال کنید.

قدم اول؛ از خاک نمونه برداری کنید.
قدم اول بسیار ساده است. کمی از خاک زمین کشاورزی و یا باغ خود را در کیسه پلاستیکی تمیز بریزید. مهم نیست که از این روش خانگی و یا از دستگاه های حرفه ای استفاده می کنید، در هر دو صورت برای گرفتن بهترین نتیجه همیشه بهتر است از خاک مخلوط یا ترکیبی استفاده کنید. منظور از خاک ترکیبی چیست؟ چند نقطه در زمین و یا باغ خود مشخص کنید و سپس از هرکدام کمی خاک بردارید. حالا تمامی آن ها را با هم ترکیب کنید و سپس PH این خاک ترکیبی را اندازه گیری کنید. اینکار به شما کمک می کند تا به دقیق ترین عدد PH برسید در صورتی که با اندازه گیری PH خاک تنها یک نقطه از زمین دقت اندازه گیری پایین می آید زیرا امکان دارد PH خاک در همه جای زمین کاملا یکسان نباشد. همچنین در باغات برخی از درخت ها و درختچه ها بر درصد اسیدی یا قلیایی بودن خاک اطراف خود تاثیر می گذارند و اگر فقط PH همان قسمت را اندازه گیری کنید، نتایج به واقعیت ( متوسط PH در کل زمین/ باغ) نزدیک نخواهند بود.
بهتر است نمونه برداری از خاک را در فصل پاییز انجام دهید و سپس برای سال بعد برنامه ریزی کنید.

قدم دوم؛ خاک را برای قلیایی بودن چک کنید.

نصف فنجان آب به نمونه خاک اضافه کرده و به خوبی میکس کنید. سپس، نصف فنجان سرکه اضافه کنید. اگر خاک نمونه قلیایی باشد، بر سطح مخلوط حباب تشکیل می شود. دلیل این واکنش شیمیایی نیز حاصل تماس اسید (سرکه) و یک ماده قلیایی (خاک نمونه) است. هرچقدر واکنش شیمیایی شدید تر باشد، PH خاک نیز بالاتر است.

قدم سوم؛ خاک را برای اسیدی بودن چک کنید.

قدم اول، نمونه برداری از خاک، را دوباره تکرار کنید تا نمونه ای تازه برای آزمایش کردن داشته باشید. به نمونه نصف فنجان آب اضافه کنید و به خوبی ترکیب کنید. سپس نصف فنجان جوش شیرین به مخلوط اضافه کنید. حالا اگر حباب ایجاد شود، خاک اسیدی است. دلیل این واکنش شیمیایی نیز تماس خاک اسیدی با یک ماده قلیایی (جوش شیرین) است.
پس از انجام این آزمایش ساده از نوع خاک زمین کشاورزی و باغ خود اطمینان حاصل می کنید. اگر خاک زمین شما اسیدی است توجه داشته باشید تا محصولات و یا گیاهانی را در خاک بکارید که در محیط های اسیدی به خوبی رشد می کنند و اگر خاک قلیایی است از گیاهانی استفاده کنید که در محیط قلیایی به خوبی رشد می کنند.

چه محصولاتی برای خاک قلیایی و چه محصولاتی برای خاک اسیدی مناسب هستند؟

* برخی از گیاهان تزئینی، گیاهان خوراکی و یا میوه جات می توانند هم در خاک کمی اسیدی و هم در خاک کمی قلیایی (نزدیک به خنثی) به خوبی رشد کنند.

چگونه PH خاک را تغییر دهیم؟
روش های گوناگونی برای بالا بردن و یا پایین آوردن PH خاک وجود دارد. هدف از اینکار نیز رساندن PH به محدوده مناسب به منظور اصلاح خاک و ایجاد تناسب میان مواد مغذی محلول در خاک برای رشد بهتر گیاهان و محصولات دلخواه است. عدم تناسب میان مواد مغذی موجود در خاک هرچه شدید تر باشد، اصلاح آن نیز به زمان و هزینه بیشتری نیاز خواهد داشت. برای همین بهتر است به محض تشخیص مشکل، برای رفع آن اقدام کنید.

افزایش PH

برای رفع مشکل کمبود مواد مغذی در خاک های اسیدی، باید PH خاک را افزایش داد. معمول ترین روش برای پایین آوردن خصلت اسیدی خاک، استفاده از ماده ای است که شامل آهک باشد. آهک قلیایی است و به همین خاطر به ایجاد تعادل میان مواد مغذی در خاک اسیدی کمک می کند. سنگ آهک کشاورزی (که با اسم آهک کشاورزی نیز شناخته می شود) رایج ترین ماده مورد استفاده است. هرچه قدر آهک کشاورزی مرغوب تر باشد، سرعت روند اصلاح خاک نیز بیشتر می شود. بسته به این که خاک چقدر اسیدی باشد، میزان آهک مورد نیاز تغییر می کند. جدای میزان اسیدی بودن خاک، بافت خاک نیز در این مورد نقش مهمی دارد؛ برای مثال خاکی که رس کمی داشته باشد به آهک کمتری برای افزایش PH نیاز دارد.

انتخاب ماده آهک دهی مناسب

برای افزایش PH خاک اسیدی معمولا از پایه سنگ آهک بلوری (که با نام های سنگ آهک کلسیت و یا کربنات کلسیم نیز شناخته می شود ) استفاده می شود. البته اگر پس از بررسی خاک متوجه کمبود شدید منیزیم در خاک شدید، می توانید از آهک دولومیتی نیز استفاده کنید. پس از انتخاب نوع مناسب سنگ آهک برای آهک دهی خاک، باید از بین 4 شکل آهک کشاورزی موجود در بازار، یکی را انتخاب کنید: آهک ساییده شده، آهک دانه ای، آهک توپی (حبه ای یا گلوله ای) و آهک هیدراته. هر چه قدر عمل خرد کردن آهک دانه ای و توپی بهتر انجام شده باشد، محصول نهایی تاثیرگذار تر خواهد بود. آهک هیدراته نیز باید با احتیاط بیشتری مصرف شود زیرا قدرت و توانایی بیشتری در خنثی سازی خصلت اسیدی خاک دارد.

زمان آهک دهی و جایگذاری آهک

همانطور که بالاتر نیز به آن اشاره کردیم بهترین زمان نمونه برداری از خاک فصل پاییز است. اگر پس از نمونه برداری متوجه وجود مشکل در خاک شدید، می توانید در فصول پاییز و زمستان زمین را آهک دهی کنید. ایده آل ترین زمان آهک دهی زمین 2 تا 3 ماه قبل از زیر کشت بردن زمین است تا زمان کافی برای اصلاح شدن خاک وجود داشته باشد. مهم ترین فاکتور برای یک آهک دهی موفق، جایگذاری صحیح آهک در زمین است؛ آهک باید بیشترین سطح تماس ممکن را با خاک داشته باشد. بیشتر مواد آهک دهی تنها اندکی در آب حل می شوند، بنابر این ترکیب کردن صحیح آهک و خاک اهمیت بالایی دارد. حتی پس از ترکیب صحیح آهک و خاک، اگر خاک خشک باشد، آهک تاثیر بسیار کمی در تصحیح PH خواهد داشت. رطوبت برای ایجاد واکنش میان خاک و آهک ضروری است پس از اضافه کردن آب غافل نشوید.

خاکستر چوب
خاکستر چوب حاوی مقادیر زیادی از پتاسیم و کلسیم به همراه مقادیر کمی فسفات، بورون و … است و بنابر این می توانید از آن برای افزایش PH خاک استفاده کنید. البته خاکستر چوب به اندازه آهک قوی نیست اما با استفاده مکرر، به خصوص اگر بافت خاک شنی باشد، می تواند  PHخاک را خیلی خوب افزایش دهد.  نکته مهمی که هنگام استفاده از خاکستر چوب باید به آن توجه داشته باشید این است که خاکستر چوب نباید با ریشه گیاهان و یا دانه محصولات تماس داشته باشند زیرا می تواند به آن ها آسیب برساند. در پاییز یک لایه نازک خاکستر چوب در زمین پخش کنید و با خاک مخلوط کنید. از زیاده روی در استفاده از خاکستر چوب نیز پرهیز کنید زیرا منجر به بروز کمبود مواد مغذی مرتبط با PH بالا (قلیایی) در خاک می شود. همچنین به هیچ وجه از خاکستر ذغال استفاده نکنید چون به احتمال زیاد اسیدی خواهد بود.

کاهش PH

   برای رفع شوری خاک و کاهش PH به کمک آبیاری در فصل زمستان با آبی که مقدار مشخصی اسید سولفوریک غلیظ به آن اضافه می شود، از روشهای رایج است. این کار کمک لوله کشی  از مخازن پلی اتیلنی دخیره اسید پلاستونیک به آب موقع آبیاری انجام می شود. این کار  یکی از تکنیکهای رایج کاهش بار شوری خاک در ایران است.

   برای رفع مشکل کمبود مواد مغذی در خاک قلیایی باید PH آن را کاهش داد تا به محدوده خنثی نزدیک تر شود. برای پایین آوردن PH و یا اصطلاحا اسیدی کردن خاک از آلومینیوم سولفات یا سولفور یا اسید سولفوریک استفاده می شود. آلومینیوم سولفات PH خاک را به سرعت کاهش می دهد زیرا آلومینیوم به محض حل شدن در خاک آن را اسیدی می کند. اما گوگرد به زمان بیشتری برای انجام این کار نیاز دارد. گوگرد پس از اضافه شدن به خاک در حضور باکتری های اکسید کننده گوگرد، با آب و اکسیژن واکنش می دهد و به سولفوریک اسید (اسید گوگرد) تبدیل می شود. سرعت تکمیل این واکنش – تبدیل گوگرد به اسید گوگرد – به کیفیت گوگرد، میزان رطوبت خاک، دمای خاک و … بستگی دارد که در بهترین حالت 3-4 هفته و در بدترین حالت تا چندین ماه به طول می انجامد. به همین دلیل، بیشتر افراد ترجیح می دهند تا از اسید سولفوریک  استفاده کنند.  اسید سولفوریک به وسیله تانکرهای حمل اسید به مزارع حمل می شود . این اسید داخل مخازن پلی اتیلنی تخلیه و نگهداری می شود. سپس موقع آبیاری به مقدار مشخصی به آب داخل لوله یا آب داخل کانال آبیاری اضافه می شود. به این ترتیب با کاهش PH خاک ، کشاورزان کمک شایانی به گیاهان زراعی می کنند. این تکنیک بیشتر باغات پسته رایج می باشد.

جدول زیر به نسبت خاک لومی نوشته شده است؛ برای خاک رس مقادیر را 2/1 افزایش داده و برای خاک شنی، 3/1 از مقدار ذکر شده کاهش دهید.

برای هر متر مربع، چند کیلوگرم آلومینیوم سولفات اضافه کنیم؟

برای هر متر مربع، چند کیلوگرم گوگرد اضافه کنیم؟

[1] ترکیبات مغذی که مقادیر بسیار کم شان برای رشد گیاه لازم است.