اطلاع از مدت زمان نگهداری آب آشامیدنی درون مخزن یا سایر ظروف و تجهیزات ذخیره سازی بسیار لازم و ضروری است. متاسفانه سالانه انسان های زیادی به دلیل عدم اطلاع و توجه به این موضوع با مشکلات گوارشی، سرگیجه، بیماری روده و معده، آسیب به کلیه ها و افزایش ریسک ابتلا به سرطان روبرو شده و دچار مشکلات فراوانی می شوند که بعضی از آنها حتی غیر قابل جبران و درمان است.
در این مقاله پاسخ های روشنی خواهیم داد به سوالاتی نظیر” بهتر است آب را در چه ظرفی و برای چه مدت نگه داریم و آیا آب فاسد می شود و چه عواملی کیفیت و سلامت آب آشامیدنی را تهدید می کند و سپس روش های ساده ای برای سنجش کیفیت آب را بیان می کنیم و در انتها میزان ماندگاری این عنصر حیاتی در انواع مخزن، منبع یا تانکر با جنس های مختلف را تشریح خواهیم کرد و بهترین مخزن آب، برای ذخیره سازی آب شرب را معرفی می کنیم.
آب آشامیدنی را تا چه مدت زمانی می توان ذخیره کرد؟ آیا آب فاسد می شود؟
مدت زمان ذخیره آب آشامیدنی به عوامل مختلفی مثل مخزن یا ظرفی که آب در آن ذخیره شده، دما، محل قرارگیری مخزن، کیفیت آب ورودی و … بستگی دارد که در بخش های بعدی به آن ها پرداخته ایم. اما به طور کلی باید بدانیم که آب به هیچ وجه فاسد یا منقضی نمی شود بلکه می تواند به طور فیزیکی یا شیمیایی آلوده شود.
آب ساختار ساده ای دارد و تنها از اکسیژن و هیدروژن تشکیل شده است. به خاطر همین ساختار ساده، آب بطور کلی امکان انجام فرآیند های شیمیایی که منجر به خرابی و فاسد شدن می شوند را ندارد. این موضوع باعث می شود تا آب آشامیدنی در تئوری بتواند تا ابد سالم و بهداشتی باقی بماند اما واقعیت چیز دیگری است. اگرچه خود آب قابلیت فاسد شدن ندارد، اما شرایط نگهداری آن می تواند پس از مدتی تغییرات فیزیکی و شیمیایی در آب به وجود می آورد که آن را ناسالم و غیربهداشتی می کند. مشخص کردن مدت زمان دقیق ذخیره آب قبل از آلوده شدن توسط عوامل محیطی به عوامل بسیاری بستگی دارد که در ادامه به آن ها پرداخته ایم.
آب آشامیدنی جزو جدا نشدنی یک برنامه غذایی سالم است. محافظت از بافت های حساس مغز و ستون فقرات، شفافیت پوست، کنترل وزن، تنظیم فشار خون و دمای بدن، بهبود عملکرد کلیه ها و سیستم گوارشی تنها گوشه ای از فواید نوشیدن آب اند. در ادامه با توجه به اهمیت موضوع مدت زمان نگهداری آب آشامیدنی در ظروف ذخیره سازی مختلف مورد بررسی قرار گرفته است.
مدت زمان نگهداری آب آشامیدنی در ظروف مختلف
مدت زمان نگهداری آب آشامیدنی در ظروف مختلف بستگی زیادی به کیفیت آب ورودی و همچنین شرایط نگهداری دارد. مدت زمان های تخمینی که در ادامه آورده ایم، حداکثر مدت نگهداری آب در ظروف مختلف با شرایط ایده آل است. شرایط ایده آل به این معناست که آب ورودی باکیفیت، ظروف تمیز و درب آن ها نیز بسته باشد و محیط قرار گیری نیز خنک باشد.
لازم به ذکر است که موارد عنوان شده در ادامه صرفاً از منابع خارجیی ترجمه شده است و هیچ گونه آزمایشی توسط مجموعه ما برای اثبات صحت آن انجام نشده است. لذا هیچ گونه مسئولیتی در قبال مطالب عنوان شده نخواهیم داشت و صرفاً جهت افزایش اطلاعات و آگاهی مخاطبین درج شده است.
مدت زمان نگهداری آب آشامیدنی در مخزن آب پلی اتیلن
ظروف پلی اتیلنی در 2 نوع Food Grade یا همان مواد خوراکی و Non Food Grade یا مواد غیر خوراکی ساخته می شود. ظروف مواد خوراکی، ظروفی هستند که برای ذخیره و نگهداری آب آشامیدنی و دیگر مواد خوراکی کاملا امن هستند. اگر ظرف شما از نوع دوم یعنی مواد غیر خوراکی باشد به کل ذخیره آب آشامیدنی را توصیه نمی کنیم. از این ظروف می توانید برای ذخیره آب شست و شو و … استفاده کنید. اما اگر ظرف از نوع مواد خوراکی باشد و محل نگهداری نیز جای تاریک و خنک باشد می توانید آب آشامیدنی را از 6 ماه تا 1 سال ذخیره کنید.
مشهورترین ظرف پلی اتیلنی برای ذخیره سازی آب شرب، مخازن پلی اتیلن هستند. امروزه مخزن پلی اتیلن متداول ترین مخزن ذخیره سازی آب شرب نیز به حساب می آید و خوشبختانه نسبت به بسیاری از مخازن ذخیره سازی آب، از نظر بهداشتی و مدت زمان نگهداری آب عملکرد بسیار مناسبی دارد.
مدت زمان نگهداری آب آشامیدنی در ظروف شیشه ای
شیشه یک ماده خنثی است که با آب هیچگونه واکنش شیمیایی یا فیزیکی انجام نمی دهد. اگر ظرف ترک خورده یا دچار پریدگی نباشد و محل نگهداری نیز تاریک و خنک باشد می توان آب را تا 1 سال در آن ذخیره کرد.
مدت زمان نگهداری آب در ظروف یا مخازن استیل
وقتی از ظروف استیل صحبت می کنیم باید بدانیم استیل از نوع ضد زنگ است یا خیر. البته به دلیل قیمت بالا معمولا از ظروف استیل تنها در مصارف صنعتی استفاده می شوند. ظروف بخش خانگی اغلب استیل به همراه یا بدون یک لایه محافظتی ضد زنگ هستند. در حالتی که استیل از نوع ضد زنگ باشد می توان تا 6 ماه آب را ذخیره کرد. اما اگر ظرف از نوع استیل عادی باشد، ذخیره آب فقط برای مدت کوتاه پیشنهاد می شود.
مدت زمان نگهداری آب در ظروف یا مخازن آلومینیوم
ظروف آلومینیومی به هیچ عنوان گزینه مناسبی برای ذخیره طولانی مدت آب آشامیدنی نیستند. آلومینیوم پس از مدت کوتاهی با آب واکنش می دهد که این واکنش باعث تغییر مزه آب و یا حتی ترکیب ذرات آلومینیوم با آب می شود. مقادیر کم آلومینیوم می تواند برای بدن بدون خطر باشد اما در صورت ورود مقادیر بالای آلومینیوم به بدن، آسیب های جدی به کبد، کلیه، سیستم های تنفسی و خونی وارد کند.
مدت زمان نگهداری آب در مخازن آب
مخازن با توجه به جنس بدنه خود توانایی حفظ سلامت و بهداشت آب را تا مدت زمان معینی دارند. جدول زیر مدت زمان تخمینی نگهداری آب در مخازن مختلف است.
| مخزن پلی اتیلن فودگرید | 12 ماه : مخزن پلی اتیلن اگر مواد نو، 3 لایه و لایه داخلی نیز از جنس مواد خوراکی یا همان فودگرید باشد، می تواند کیفیت و بهداشت آب آشامیدنی را تا 1 سال حفظ کند. |
| مخزن پلی اتیلن بازیافتی | 3 ماه و کمتر : مخزن پلی اتیلنی ساخته شده از مواد بازیافتی اگرچه ارزانتر است ولی به طور کل محصول ضعیف تری است. این مخازن را برای ذخیره آب آشامیدنی توصیه نمی کنیم اما در صورت استفاده نیز نهایت تا 3 ماه یا کمتر آب را تعویض کنید. |
| مخزن فلزی گالوانیزه | 6 ماه و کمتر : مخزن فلزی گالوانیزه تا زمانی که لایه داخلی آن دچار زنگ زدگی، پوسیدگی، خوردگی، خراش عمیق نشده باشد می تواند تا 6 ماه آب را ذخیره کنید. در صورت آسیب دیدگی مخزن این مدت کوتاه تر می شود. |
| مخزن آلومینیومی | 3 ماه : مخزن آلومینیومی برای ذخیره آب آشامیدنی پیشنهاد نمی شود. در صورت لزوم استفاده، مدت زمان نگهداری را تا جای ممکن کاهش دهید. |
| مخزن فایبرگلاس | 6 تا 12 ماه : مخازن فایبرگلاس در واقع مخازن پلاستیکی تقویت شده با الیاف شیشه هستند. با توجه به کیفیت محصول، می توان از 6 تا 12 ماه از مخزن فایبرگلاس استفاده کنید. |
| مخزن بتنی | 12 تا 24 ماه : مخزن بتنی اگر در شرایط کاملا سالم باشد برای ذخیره آب آشامیدنی مناسب است. اما در اینجا حفظ سلامت بدنه های مخزن بتنی خود یک چالش بزرگ است و از طرفی تعمیر و حمل آن نیز مشکل است. در صورت نبود شکاف در دیواره ها، از بین نرفتن ماده ضد آب و … می توان از مخزن بتنی برای ذخیره آب از 1 تا 2 سال استفاده کرد. |
برای انتخاب بهترین مخزن آب آشامیدنی به چه نکاتی توجه کنیم؟
برای انتخاب بهترین مخزن آب آشامیدنی باید دنبال ویژگی هایی در مخزن خود باشید که بتواند از کیفیت و بهداشت آب آشامیدنی در مقابل عوامل متداول کاهش کیفیت آب محافظت کند. اما معمولا چه عواملی کیفیت و بهداشت آب را کاهش می دهند؟
- نور خورشید : شاید عجیب به نظر برسد اما نور خورشید اصلی ترین دلیل کاهش کیفیت و بهداشت آب داخل مخزن هستند. اما بگذارید از کمی عقب تر شروع کنیم. نور خورشید در نوبت اول به بدنه مخزن آسیب می رساند و طول عمر را کاهش می دهد. اگر مخزن فلزی باشد مشکلات زنگ زدگی و اکسیداسیون نیز اضافه می شوند. در بین مخازن، مخازن پلاستیکی (انواع پلی اتیلنی، فایبرگلاس و …) بیشترین مقاومت را مقابل نور خورشید دارند. مخازن باکیفیت پلی اتیلن یک لایه ماده محافظتی آنتی یو وی نیز بر روی لایه خارجی خود دارند.
نوبت بعدی به آب داخل مخزن می رسد. نور خورشید در صورت نفوذ به داخل مخزن فضای رشد جلبک و انواع باکتری ها را فراهم می کند. البته که بسیاری از این باکتری ها برای بدن ضرری ندارند اما انواعی نیز برای سلامت تهدید جدی به حساب می آیند. برای رفع این مشکلات باید از مخزنی استفاده کنید که اجازه عبور نور خورشید به داخل را ندهد؛ این یعنی مخزن 3 لایه. - باکتری ها مضر
در بخش قبل گفتیم که نور خورشید می تواند باعث رشد باکتری در مخزن شود. در کنار نور خورشید، آلوده بودن دیواره های مخزن یا لوله های پر کننده مخزن نیز می تواند باعث وجود مقادیری از باکتری های مضر باشند. برای گذر از این مشکل باید از مخازن آنتی باکتریال استفاده کنید. اغلب مخازن آنتی باکتریال از نوع تماسی هستند. یعنی با برخورد آب با دیواره های مخزن، باکتری های مضر بسته به کیفیت مخزن، تا 90 درصد و حتی بیشتر از بین می روند. این قابلیت کمک بزرگی به حفظ کیفیت آب آشامیدنی و مصرفی داخل مخزن می کند. - بدنه مخزن
بله درست خواندید، بدنه مخزن! بدنه مخزن غیر بهداشتی یکی از متداول ترین عوامل ناسالم شدن آب آشامیدنی است. مخازن فلزی بعد از مدتی زنگ می زنند و لایه محافظتی زینک نیز از بین می رود. در این حالت ترکیبات آلیاژ بدنه به داخل آب راه پیدا می کنند که باعث ناسالم شدن آب می شوند. مخازن آلومینیومی نیز این مشکل را دارند به شکلی که آلومینیوم و دیگر ترکیبات موجود در بدنه مخزن به داخل آب راه پیدا می کنند. در مخازن پلی اتیلنی موضوع کمی پیچیده تر است. پلی اتیلن در 2 نوع فودگرید و عادی تولید می شود. مخازنی که از پلی اتیلن عادی یا پلی اتیلنی بازیافتی تولید شده اند قیمت تمام شده کمتری دارند چرا که مواد اولیه آن ها ارزانتر بوده است. این نوع پلی اتیلن اگرچه ارزانتر است اما ارزش خرید ندارد چرا که پس از گذشت مدتی ذرات ریز پلاستیک و یا ماده مضر بیسفنول آ که به اختصار BPA گفته می شود وارد آب شده و سلامت مصرف کننده را به طور جدی تهدید می کند. در مقابل مخزن پلی اتیلنی فودگرید کاملا برای ذخیره آب آشامیدنی مناسب است چرا که ماده ای از آن به آب نفوذ نمی کند.
آیا آب معدنی فاسد می شود؟
در رابطه با آب معدنی بسته بندی شده نیز تفاوتی نمی کند. آب به هیچ عنوان فاسد یا خراب نمی شود. تاریخ انقضای حک شده بر روی بطری های آب آشامیدنی نیز تاریخ فاسد شدن آب نیستند بلکه تاریخ خراب شدن بطری پلاستیکی هستند. بطری آب بعد از مدتی دچار تغییر در ساختار خود می شود که باعث آزاد شدن ذرات ریز پلاستیک داخل آب و ناسالم شدن آن می شود. دی اکسین و بیسفنول آ از متداول ترین مواد مضری هستند که از این طریق امکان دارد جذب بدن بشوند. به طور کلی مهم ترین دلیلی که باعث شده تا محققان استفاده مکرر از آب معدنی بسته بندی شده را توصیه نکنند، وجود مقادیر بالای میکرو پلاستیک ها در یک بطری آب است. میزان وجود میکرو پلاستیک ها در برند های مختلف یک اندازه نیست اما تمامی برند ها کم یا زیاد حاوی مقادیر میکرو پلاستیک هستند. امروزه مطمئنیم که میکرو پلاستیک ها مشکلات مختلفی را برای سیستم گوارشی به وجود می آورند. اما برخی تحقیقات نشان از خطرات پر رنگ تر مصرف میکرو پلاستیک ها مانند افزایش احتمال ابتلا به شکل های مختلف سرطان و … دارند.
اگر آب برای مدت زمان طولانی ذخیره شده باشد دیگر قابل مصرف نیست؟
همانطور که در بخش های قبلی نیز به آن اشاره کردیم، کیفیت آب پس از ذخیره طولانی مدت را عوامل مختلفی تعیین می کنند. اما بطور کلی توصیه می شود اگر 6 ماه یا بیشتر از ذخیره آب در مخزن گذشته است، در استفاده از آن احتیاط کنید. البته احتیاط در استفاده به این معنا نیست که اصلا از آن استفاده کنید بلکه سعی کنید تا از آن به عنوان آب آشامیدنی استفاده نکنید. شما همچنان می توانید از این آب برای آبیاری گیاهان و فضای سبز، شستن سطوح، شست و شو ماشین و … استفاده کنید تا آب بلااستفاده هدر نرود.
چه عواملی در مدت زمان نگهداری آب آشامیدنی تاثیرگذار است؟
عوامل مختلفی در تعیین مدت زمان نگهداری آب آشامیدنی در مخزن تاثیرگذار است.
- دما
- کیفیت آب ورودی
- جنس بدنه مخزن
- فودگرید بودن یا نبودن مخزن
- تابش نور خورشید
- تمیزی مخزن
آیا مزه بد آب نشان از فاسد شدن آب دارد؟ چگونه مزه بد آب را از بین ببریم؟
حتما برای شما هم پیش آمده که یک لیوان یا پارچ آب را کنار اتاق و آشپزخانه فراموش کرده باشید. آب داخل لیوان بعد از چند ساعت و آب داخل پارچ بعد از یک روز دچار تغییر مزه می شوند. اما این تغییر مزه در اغلب مواقع نشان از ناسالم شدن آب ندارد. با قرار گرفتن آب در مجاورت هوا، رفته رفته میزان دی اکسید کربن افزایش می یابد. افزایش دی اکسید کربن در آب باعث تغییر مزه آن می شود و اگرچه که تهدیدی برای سلامت نیست اما مزه آن را نامطبوع می کند. برای عوض کردن مزه آب می توانید از یکی از روش های زیر استفاده کنید.
- چکاندن لیمو
- قرار دادن چند ورقه خیار یا چند تکه نعناع
- چند بار ریختن و برگرداندن آب از یک ظرف به ظرف دیگر
- آب را دوباره داخل یخچال قرار دهید
کیفیت آب آشامیدنی را چگونه بررسی کنیم؟
کیفیت آب آشامیدنی را می توان به چند شکل بررسی کرد. در مرحله اول به مشخصات فیزیکی آب توجه کنید. اگر آب کدر است یا ذرات متعلق زیادی دارد احتمال آلوده بودن آن بالاست. همچنین آب سالم باید بی رنگ باشد بنابراین وجود هرگونه رنگ در آب، که معمولا از طیف های زرد قرمز و قهوه ای است، نشانه ای از وجود مقادیر بالا و ناسالم املاح معدنی مانند آهن و منیزیم و … است. بو گرفتن آب نیز نشانه ای از وجود و فعالیت بالای باکتری ها در آب است. همچنین اگر آب در مخزن ذخیره شده، دیواره های مخزن را نیز بررسی کنید. در صورت رشد جلبک بر روی دیواره ها یا ته نشین شدن رسوب زیاد احتمال افت کیفیت آب بسیار بالاست. به طور کل کثیف بودن دیواره ها و محیط مخزن فضا را برای ناسالم شدن آب ذخیره شده نیز فراهم می سازد. اما از مشخصات فیزیکی که بگذریم، امکان آلوده بودن آب بدون نشانه ای که به راحتی قابل دیدن باشد نیز وجود دارد. برای تشخیص وجود این نوع آلودگی آب، می توانید از کیت های سنجش کیفیت آب استفاده کنید. نحوه استفاده از کیت های تشخیص کیفیت آب می تواند مدل به مدل تفاوت داشته باشد بنابراین حتما قبل از استفاده راهنمای دستورالعمل کیت را از روی جعبه بخوانید یا از فروشنده سوال کنید. همچنین می توانید از متخصصان بخواهید که این کار را برای شما انجام دهند.
منبع
https://prostack.com/2023/02/06/does-water-expire.
https://www.healthline.com/nutrition/does-water-expire