انواع کلید کنترل پمپ آب – اتومات مکانیکی و ست کنترل

  در بازار تاسیسات داخل کشور بیشتر منظور از کلید اتومات، سوییچی مکانیکی است که همراه منبع تحت فشار و مخزن آب پلی اتیلن در سیستم آبرسانی ساختمان ها استفاده می شوند و با نام های  کلید اتومات پمپ آب، پرشر سویچ، اتومات پمپ و کلید اتوماتیکی فشار نیز شناخته می شود. در ادامه این مقاله دو نوع کلیدهای کنترل پمپ آب مورد بررسی قرار گرفته اند.

  کلید اتومات پمپ و مخزن تحت فشار را چگونه تنظیم می کنند ؟

  این سوییچ مکانیکی دارای دو پیچ تنظیم است. پیچ بزرگتر برای تنظیم همزمان فشار مینیمم و ماکسیمم است. بصورت تنظیم کارخانه بین آنها ، 28 پی اس آی یا 2 بار فاصله وجود دارد. با چرخاندن ساعتگرد پیچ تنظیم ( تقریبا هر 3.5 دور یک بار ) فشار مینیمم و ماکسیمم هم زمان بالا می رود. برای تغییر فشار ماکسیمم به تنهایی از پیچ کوچکتر استفاده می شود. به عبارت دیگر کم و زیاد کردن دامنه فشار بین بالا و پایین (دلتا پی ) به کمک این پیچ کوچک انجام می شود. با چرخاندن ساعتگرد آن فشار ماکسیمم افزایش می یابد. این سوییچ مکانیکی در نقطه مینیمم فشار برق پمپ را وصل می کند و در نقطه ماکسیمم فشار برق پمپ را قطع می کند. در ادامه روش ساده تنظیم عملیاتی کلید اتومات یا سوییچ مکانیکی تنظیم فشار را شرح خواهیم داد. توجه فرمایید من بعد ما به جای سوییچ فشار مکانیکی را از اسم کلید اتومات مکانیکی پمپ آب استفاده می کنیم.

 ست کنترل یا کلید دیجیتال

    نوع دیگر کلید اتومات که دیجیتالی است و بیشتر در بازار تاسیسات ایران به عنوان ست کنترل شناخته می شود، کارکردش با کلید مکانیکی فشار متفاوت است و وقتی کارآمد است که برای یک ساختمان نهایتا یک یا دو طبقه استفاده شود. این کلید در شرایطی استفاده می شود که بخواهیم از منبع تحت فشار استفاده نکنیم. به این ترتیب به کمک کلید اتومات الکترونیکی (دیجیتالی) می توان از منبع تحت فشار استفاده نکرد. البته هر بار که شیر باز می شود بلافاصله پمپ روشن می شود و تا زمان باز بودن شیر پمپ روشن خواهد ماند. طبعا در این روش  استهلاک پمپ و ضربات کله قوچی  بیشتر خواهد بود. از اینجا به بعد ما “ست کنترل” را کلید دیجیتال پمپ آب می نامیم.

نکته : در مقاله معایب اتصال مستقیم پمپ آب به کنتور ( علاوه بر آب بهای چند برابری و … ) به برخی معایب اتصال مستقیم پمپ به کنتور اب شهری اشاره شده است. اکنون می توانیم به آن لیست، کاهش عمر تیوپ منبع تحت فشار را هم اضافه نمائیم. نشستن رسوبات زیاد در سطح داخلی تیوپ موجب کاهش الاستیسیته آن شده و این مساله کاهش عمر کاری و پارگی تیوپ را به دنبال خواهد داشت. در شرایطی که از مخزن پلی اتیلن استفاده شود این مخزن مانند حوضچه آرامش عمل کرده و بیشتر رسوبات داخل آن ته نشین می شوند.

  توجه فرمایید یکی از اجزاء ضروری در سیستم آبرسانی داخلی ساختمانهایی که از پمپ آب استفاده می کنند،  کنترل کننده های فشار آب می باشند.  به کمک این سوییچ ها (کنترل کننده ها) روشن و خاموش شدن پمپ آب به صورت اتوماتیک انجام می شود. وظیفه پمپ، انتقال آب از مخزن ذخیره آب و تامین دبی و فشار کافی است. بدیهی است که بایستی در کنار پمپ از ابزار دیگری استفاده نمود که عملکرد پمپ را تنظیم کند. برای مثال اینکه چه زمانی پمپ شروع به کار نماید، چه زمانی پمپ خاموش شود (و حتی در انواع پمپ های دور متغیر برای تنظیم قدرت پمپاژ)  نیاز به ابزار مناسب دیگری نیز هست. بنابراین کارکرد اصلی سوییچ کنترل فشار، تنظیم و کنترل رفتار پمپ است. تصور کنید که پمپ آب بدون وقفه در حال کار باشد و یا در حالی که هیچ آبی در شبکه آبرسانی موجود نباشد، پمپ به صورت دائمی کارکند. در نتیجه خشک کار کردن، پمپ به سرعت خواهد سوخت.

کلید اتومات مکانیکی پمپ آب

    بهترین گزینه برای حل مشکل آبررسانی ساختمان استفاده از مخزن ذخیره آب پلی اتیلن ، مخزن تحت فشار، پمپ و کلید اتومات مکانیکی پمپ آب می باشد. در این حالت ضمن کاهش استهلاک پمپ و شبکه آبررسانی ساختمان، هزینه برق کمتری نیز پرداخت می شود و محدودیتهای کلید دیجیتال پمپ آب، مانند لزوم فشار اولیه ، محدودیت ارتفاع آبررسانی ، تعداد دفعات بسیار بالای روشن و خاموش شدن پمپ و … را ندارد.

  کلید اتومات مکانیکی دامنه ای از فشار آب را همیشه در شبکه آبررسانی حفظ می کند. هر وقت فشار به دلیل مصرف از نقطه مینیمم کمتر شود کلید برق پمپ را وصل کرده و آب شروع به پمپاژ می شود و وقتی به نقطه ماکسیمم فشار برسد، برق پمپ به وسیله کلید اتومات قطع می شود. همانگونه که در تصویر می بینید به کمک پیچهای بزرگ و کوچک می توانید تنظیمات را انجام دهید.

 چگونه کلید اتومات پمپ آب را تنظیم کنیم؟

   بعد از بستن سیستم که معمولا توسط تکنسینهای تاسیسات کار انجام می شود، لازم است متناسب با قطر لوله ها و سیستم آبرسانی ، با کنترل عملی فشار آب در بلندترین شیر آب ساختمان کلید اتومات تنظیم نهایی گردد. برای تنظیم فشار مینیمم مرتفع ترین شیر آب ساختمان را باز کنید اگر فشار آب تا قبل از روشن شدن پمپ خیلی کم است، پیچ بزرگ را به اندازه ای در جهت ساعت گرد بچرخانید تا در دفعات بعد در آستانه روشن شدن پمپ این فشار به میزان حداقل قابل قبول برسد. اگر این تنظیم باعث عبور فشار ماکسیمم از 5 بار گردید بهتر است با چرخاندن پیچ کوچک به صورت خلاف عقربه ساعت فشار ماکسیمم را به 5 بار یا کمتر برسانید. البته در صورت استفاده از شیرهای فشار شکن در ورودی طبقات پایینتر می توان در صورت نیاز فشار ماکسیمم  بالای 5 بار هم داشت. فشار بیش از 5 بار می تواند به شیر آلات طبقات پایین آسیب برساند. این پیچ کوچکتر دامنه فشار یا دلتا پی را مشخص می شود که در چه فشاری و در فاصله چند بار (bar)  از فشار مینیمم، برق پمپ توسط سوییچ یا کلید به صورت خودکار قطع  شود. برای افزایش این دامنه می توانید پیچ کوچک را به صورت ساعتگرد بچرخانید. همانگونه که ذکر شد ماکسیمم یا نقطه ای که پمپ خاموش می شود فشار داخل لوله ها در طبقه اول نباید بیش از 5 بار باشد. اگر مجبور شدید کمی از این آستانه فشار را بیشتر کنید در ورودی طبقات پایینی که فشار ماکسیمم بیش از 5 بار است از شیر فشار شکن استفاده نمایید. فشار بیش از 5 بار در لوله های واحد مسکونی منجر به خرابی شیر آلات خواهد شد.

کلید دیجیتال پمپ آب ( ست کنترل )

   کلید دیجیتال را فقط برای ساختمانهای یک طبقه یا نهایتا دو طبقه می توانید استفاده کنید. در اینجا ما راجع به کلیدهای دیجیتالی صحبت می کنیم که دارای قابلیت تنظیم فشار استارت باشند ( مانند تصویر ). در کلید دیجیتال ابزاری برای سنجش فشار ماکسیمم وجود ندارد و تا مادامی که شیر باز باشد پمپ کار خواهد کرد.  ست کنترل یا کلید اتومات دیجیتال دارای محفظه ای است که فشار آب ورودی روی دیواره های آن منجر به تغییر شکل می شود. این تغییر شکل به وسیله فنر مهار می شود. میزان فشردگی فنر در برخی انواع قابل تنظیم می باشد. این مساله کمک می کند تا فشار استارت را روی آن تنظیم کنیم. اصولا باید داخل لوله آب ورودی به پمپ و کلید دیجیتال 0.5 بار فشار باشد تا فلو سوئیچ کلید دیجیتال در درجه نخست جریان آب را حس کند و اجازه دهد تا کلید دیجیتال (ست کنترل ) روشن و عملیاتی گردد. البته عملا مشاهده شده که در فشارهای پایینتر هم کار خواهند کرد. در واقع ست کنترلهای مخزن دار با ذخیره آب تحت فشار ولو به میزان خیلی کم، اجازه می دهند تا جریان اولیه آب با فشار کافی از داخل ست کنترل عبور کند . فلوسوییچ نیز بلافاصله جریان برق پمپ را وصل می کند. برای استفاده همزمان ست کنترل و مخزن پلی اتیلن می بایست مخزن ذخیره را کمی مرتفع تر نصب کنید و الا مجبور می شوید دکمه ریست روی ست کنترل مکررا فشار دهید.

  فلو سوییچ تنها وقتی برق پمپ را وصل می کند که آب جریان داشته باشد. سوار بودن آب مخزن ذخیره به ست کنترل به این مساله کمک می کند. همچنین این عملکرد کمک می کند تا در صورت قطع جریان آب، پمپ خشک کار نکند. خشک کار کردن پمپ منجر به خرابی آن خواهد شد. در این کلید یا سوییچ کنترل کننده فشار با هر بار باز و بست شیر آب پمپ روشن و خاموش خواهد شد و این مساله از نقاط ضعف این نوع کلید است.

   چگونه کلید دیجیتال ( ست کنترل ) را می توان در کنار مخزن پلی اتیلن استفاده کرد؟

  اگر از مخزن ذخیره آب پلی اتیلن و کلید دیجیتال (ست کنترل) استفاده می کنید حتی الامکان مخزن را مرتفع تر از پمپ و کلید دیجیتال نصب کنید و از پمپ هایی استفاده کنید که خودمکش باشند یا اندکی توان مکش داشته باشند. بعد از اتصال کلید دیجیتال به برق، برای لحظاتی پمپ را روشن می کند. در این حالت داخل محفظه قابل ارتجاع کلید دیجیتال (مخزن کوچک)، آب وارد می شود و آن را پر از آب می کند. بعد از خاموش شدن پمپ به وسیله ست کنترل به دلیل وجود شیر یکطرفه در ورودی کلید دیجیتال ( ست کنترل) آب تحت فشار امکان برگشت ندارد. به محض باز کردن شیر آب در ساختمان، محفظه قابل ارتجاع آب را به سمت خروجی هل می دهد و باعث می شود سنسور جریان سنج و فلوسوییچ عمل کرده و به دنبال آن به دلیل پایین بودن فشار داخل محفظه ( کمتر از فشار استارت تنظیم شده ) ، همزمان کلید دیجیتال پمپ را روشن کند. به این ترتیب بدون وجود داشتن فشار اولیه 0.5 بار در این نوع کلید دیجیتال می توان از آن در کنار مخزن پلی اتیلنی استفاده کرد.

ریست کردن کلید اتومات دیجیتال یا ست کنترل

توجه : بعد از روشن شدن پمپ اگر به هر دلیلی آب به آن نرسد مانند خالی شدن مخزن پلی اتیلنی، کلید دیجیتال آن را خاموش می کند و برای راه اندازی مجدد پمپ بعد از آبگیری مخزن، باید دکمه ریست (reset) را روی کلید دیجیتال فشار دهید . هچنین اگر برای مدت طولانی (چند روز) شیرهای آب باز نشوند ممکن است در اولین استفاده نیاز به ریست کردن داشته باشید.

  همچنین وجود نشتی های خیلی جزیی (خروج قطره قطره آب از شیر) باعث تخلیه فشار داخل کلید دیجیتال می شود، این مساله بازهم برای هر بار راه اندازی سیستم ، شما را نیازمند به فشار دادن دکمه ریست می کند. در مواقعی هم گیر کردن جرم باعث اختلال در عملکرد شیر یکطرفه داخل کلید دیجیتال می گردد و به دلیل نگه نداشتن فشار آب ناشی از آخرین عملکرد پمپ و برگشت آب آن، نیاز خواهید داشت برای هر بار راه اندازی دکمه ریست را بفشارید.